Hoe zit het met het aantal (on)gevaccineerden in het ziekenhuis en op de IC? Volgens het RIVM is een ruime meerderheid van de Covid-19 patiënten ongevaccineerd, maar dat beeld heeft enige bijstelling nodig. Als eerste: het gaat nog steeds om kleine aantallen.

Vorige week bracht het RIVM het nieuwsbericht uit dat vier op de vijf Covid-19-patiënten op de IC niet-gevaccineerd zijn. Van álle in het ziekenhuis opgenomen Covid-19 patiënten waren volgens het bericht drie op de vier ongevaccineerd. Demissionair coronaminister Hugo de Jonge was er snel bij om daar een uitleg aan te geven, tijdens een bezoek aan Medisch Centrum Leeuwarden zei hij dat ongevaccineerde coronapatiënten bedden bezet houden die eigenlijk bedoeld zijn voor anderen. Geen woorden van compassie dus voor de mensen die getroffen waren door ziekte, de minister noemde het echter een “harde boodschap die verteld moet worden”.

Hoe komen cijfers tot stand?

Het RIVM nieuwsbericht over zoveel ongevaccineerden in het ziekenhuis en op de IC roept verschillende vragen op. De cijfers ogen als een uitkomst van wetenschappelijk onderzoek, maar het heeft niet die vorm. Wat ontbreekt is de methode, de wijze waarop de cijfers tot stand zijn gekomen. We kunnen eenvoudigweg niet nagaan welke soort patiënten wel en welke niet zijn meegerekend. Voor onderzoeksjournalist Annelies Strikkers waren deze onduidelijkheden aanleiding om een WOB-verzoek in te dienen bij het RIVM. Wij zijn benieuwd naar de resultaten daarvan. Voor nu volstaan een paar kanttekeningen:

• Aantal covid-patiënten in relatie tot totaal aantal opgenomen patiënten
  
  Zoals wel vaker bij de nieuwsberichten van het RIVM ontbreken de referentiegetallen. Een uitkomst is alleen op waarde te schatten met een maatstaf ernaast. Als er volgens het RIVM 1.492 patiënten met Covid-19 in het ziekenhuis werden opgenomen tussen 1 september en 3 oktober jl., dan is het van belang om te weten hoeveel patiënten in totaal werden opgenomen in deze periode.
  Omdat bekend is dat ruim 3 miljoen mensen per jaar in het ziekenhuisworden opgenomen (meest recente data uit 2019), kunnen we berekenen dat het aantal mensen dat tussen 1 september en 3 oktober jl. (33 dagen) in het ziekenhuis werd opgenomen, ongeveer 280.000 moet bedragen. Daarvan zijn er dus 1.492 met Covid-19 opgenomen, oftewel 0,5% van het totaal aantal opnames.
  Dit plaatst de coronasituatie direct in een ander licht: de opnames met COVID-19 zijn maar een heel klein deel van het totale aantal ziekenhuisopnames. Deze nuance brengt ook het Radboud UMC aan. Tijdens de piek begin 2020 ving het Nijmeegse Universiteitsziekenhuis 46 COVID-19 IC-patiënten tegelijkertijd op, nu liggen er vier COVID-19 patiënten op de IC, met nog zeven patiënten op andere afdelingen. Zij vermelden overigens niet daarbij wat het aandeel ongevaccineerden is.

• Lagere percentages ongevaccineerden van andere (ziekenhuis)bronnen
  
  Onafhankelijke bronnen om de cijfers van het RIVM aan te relateren zijn nauwelijks voorhanden. Het materiaal dat wel beschikbaar is, bevestigt het beeld dat het RIVM schetst slechts ten dele. Internist in opleiding Jona Walk en microbioloog Bert Mulder hebben voor hun ziekenhuis in Nijmegen de vaccinatiestatusbijgehouden van de mensen die de afgelopen maanden met Covid-19 waren opgenomen èn zuurstof kregen toegediend. Het gaat dus om coronapatiënten die last hadden van benauwdheid. Zij vonden veel lagere percentages ongevaccineerden dan het RIVM.
  Ook tekent zich een trend af: het zijn steeds vaker gevaccineerden die in het ziekenhuis terecht komen vanwege een Covid-19 infectie. Een kanttekening bij dit onderzoek te Nijmegen, is dat het om kleine aantallen gaat (totaal 66 patiënten).
  De situatie lijkt sterk te verschillen per ziekenhuis. Het Algemeen Dagblad (AD) rapporteerde deze week dat het academisch ziekenhuis Maastricht UMC+ (MUMC) te maken heeft met een toename van corona patiënten, waarbij op de afdeling chirurgie negen van de tien COVID-19 patiënten waren gevaccineerd. Kennelijk zijn er grote verschillen per ziekenhuis.

98% van besmette mensen wordt niet of nauwelijks ziek

Er zijn dus veel vragen over de cijfers van het RIVM. Maar als we voorlopig aannemen dat het grootste deel van de mensen die met een Covid-19 infectie in het ziekenhuis terechtkomen ongevaccineerd zijn, wat valt daar op te zeggen? Nou, dat het nog steeds geen argument is voor massale vaccinatie.
Het klopt dat de coronavaccins in ieder geval tijdelijk beschermen tegen ernstige ziekte, maar voor het overgrote deel van de bevolking hebben de coronavaccins geen toegevoegde waarde. Immers, 98% van de bevolking zal slechts niet of in geringe mate ziek worden na besmetting. De 1 a 2% die wel in het ziekenhuis terechtkomt, is een vrij goed identificeerbare groep. Het gaat veelal om oudere mensen (70-plussers) met bijkomende ziekten. Er is niets op tegen om deze kwetsbare groep corona-vatbaren een vaccin aan te bieden, als dat voldoende veilig is.

Vaccins verliezen snel hun bescherming

De trend die in het buitenland zichtbaar begint te worden is dat gevaccineerden hun bescherming verliezen na verloop van tijd. In onder meer The Lancet Infectious Diseases werd vorige maand gerapporteerd dat ‘doorbraakinfecties’ plaatsvinden in Connecticut, in de Verenigde Staten. Een studie uit Qatar vond dat vijf weken na volledige vaccinatie de bescherming een hoogtepunt bereikt, maar daarna gestaag afneemt. In een recente publicatie in Nature News komt hetzelfde beeld naar voren: de coronavaccins beschermen tegen verspreiding, ook bij de deltavariant, maar doen dat slechts voor een beperkte duur. Reeds 4-5 maanden na de vaccinatie is de kans op verspreiding na besmetting vergelijkbaar met die van niet-gevaccineerden. De bescherming tegen ernstige ziekte lijkt wel langer aan te houden.

Derde prik noodzakelijk?

Onze demissionaire regering maakt geen gewag van het feit dat wereldwijd de vaccins snel hun bescherming verliezen. Toch is in Nederland al wel een boostercampagne begonnen. Als uitleg voor de derde prik noemt de regering dat sommige mensen met verlaagde weerstand, door bijvoorbeeld gebruik van immunosuppressiva (onderdrukkers van het afweersysteem), niet voldoende antistoffen hebben opgebouwd na vaccinaties. Zo lijkt het alsof mensen alleen voor ‘boosters’ in aanmerking komen als zij corona-vatbaar zijn en labonderzoek er op wijst dat zij weinig antilichamen aanmaken, ondanks vaccinatie.
De praktijk is echter dat de derde prik beschikbaar wordt gesteld aan bepaalde doelgroepen, ongeacht hun immunologische toestand. Afgelopen week werd bekend dat de oudste ouderen een ‘booster vaccin’ krijgen aangeboden. Niet zo zeer in woord, maar wel in daad geeft de regering toe dat de coronavaccins na verloop van tijd hun bescherming verliezen, wat zij willen tegengaan met de uitrol van een nieuwe ronde massale vaccinatie.

Kritisch ten opzichte van massale vaccinatie

Het Artsen Collectief staat kritisch tegenover tegen massale vaccinatie, ook massale vaccinatie met ‘boosters’. Hoe plausibel is het om een vaccin tegen een luchtwegvirus uit 2019 opnieuw te geven? Stel een patiënt komt bij de huisartspraktijk voor de jaarlijkse griepprik. De laatste griepprik blijkt net gegeven te zijn, maar de doktersassistente trekt een laatje open en zegt dat ze er nog één heeft liggen uit 2019. Doen of toch maar laten? De coronavaccins werkten bovendien maar zeer kort en ook alleen op individueel niveau.

Kies werkbare alternatieven

Er is een werkbaar alternatief: risico gestuurde maatregelen voor de corona-vatbaren. Dat wil zeggen:

• Voorkomen van ziekte door bij de corona kwetsbare mensen tekorten aan te vullen die in verband worden gebracht met het ontstaan meer ernstige ziekte (met name: vitamine D, zink, selenium).
• Als bij patiënten toch klachten ontstaan, moet het toegestaan zijn om ook off-label medicatie te overwegen die zinvol lijkt (ivermectine, zink, broomhexine), na informed consent.
• Als dat niet voldoende is en ziekenhuisopname nodig blijkt, dient voldoende zorgcapaciteit beschikbaar te zijn.
• In de samenleving zal ondertussen door de gezonde mensen natuurlijke immuniteit worden opgebouwd, dat anders dan de coronavaccins, wel duurzame bescherming geeft.